26 grudnia 1918 roku do Poznania przyjechał Ignacy Jan Paderewski owacyjnie witany przez poznaniaków. Następnego dnia niemieckie władze okupacyjne, rozwścieczone tą niesłychaną manifestacją polskości, wyprowadziły na ulice miasta uzbrojone wojsko. Zrywano polskie i koalicyjne flagi, doszło do starć, padły pierwsze strzały, byli ranni. Na odsiecz zdezorientowanym i przerażonym polskim mieszkańcom Poznania wyruszyły z Wildy pierwsze oddziały zdominowanej przez Polaków Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej. Rozpoczęło się powstanie, które do historii Polski przeszło jako powstanie wielkopolskie, zwycięski zryw, który w pełni zrealizował swoje cele. Powstanie trwało krótko, najintensywniejsze działania prowadzono zaledwie kilka dni pod koniec grudnia 1918 roku i w pierwszych dniach stycznia 1919 roku, jednak walki toczono jeszcze kilka tygodni, zdobywając i tracąc kolejne miasta i miasteczka Wielkopolski.
Pamięć o powstaniu jest znacznie dłuższa, trwa już 100 lat, a mijający czas odkrywa nowe karty z jego historii. Czas jest dla powstania wielkopolskiego łaskawy, uwydatnia i uwzniośla jego znaczenie, po II wojnie światowej niesłusznie i krzywdząco dla bohaterskich, często bardzo młodych, nastoletnich powstańców marginalizowane i wymazywane.
W setną rocznicę powstańczego zrywu Wydawnictwo Miejskie Posnania, na prośbę zastępcy prezydenta Poznania Jędrzeja Solarskiego, z inspiracji dyrektora Teatru Polskiego Macieja Nowaka oraz w partnerstwie z poznańskimi instytucjami i Samorządem Województwa Wielkopolskiego, zorganizowało zakrojoną na szeroką skalę akcję: powstanie. Miała na celu zebranie powstańczych pamiątek, które mimo upływu stulecia, zniszczeń wojennych i powojennego wyparcia z przestrzeni publicznej przetrwały w domach rodzin powstańców. Akcję przeprowadzono w 12 wielkopolskich miastach: Chodzieży, Gnieźnie, Jarocinie, Kępnie, Kościanie, Lesznie, Nowym Tomyślu, Obornikach, Ostrowie Wielkopolskim, Poznaniu, Wągrowcu i Zbąszyniu. Zebrano ponad 500 różnego rodzaju obiektów: fotografii, dokumentów, rękopisów wspomnień i życiorysów, legitymacji, dyplomów, odznaczeń i medali. Najwartościowsze kolekcje nagrodzono. Prawie sto obiektów zaprezentowano na 40 wielkoformatowych tablicach, około 150 znajduje się w towarzyszącym wystawie katalogu, wszystkie można obejrzeć w wirtualnym muzeum historii Poznania cyryl.poznan.pl, które akcję prowadziło.
Niech pamięć trwa.
Danuta Bartkowiak
