Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk powstało w 1857 roku. Wśród 42 członków założycieli Towarzystwa byli główni inicjatorzy: gimnazjalny profesor historii dr Kazimierz Szulc, językoznawca ks. Franciszek Ksawery Malinowski i twórca Biblioteki Kórnickiej Tytus Działyński. Pierwszym prezesem Towarzystwa został August Cieszkowski, a później funkcję tę pełnili m.in.: Tytus Działyński, Karol Libelt, Stanisław Egbert Koźmian i ks. arcybiskup Edward Likowski. Powstanie PTPN było niezwykle istotnym elementem „najdłuższej wojny nowożytnej Europy”, czyli ponad stuletniej walki Wielkopolan z germanizacją. Naczelną ideą, która przyświecała założycielom i pierwszym członkom Towarzystwa, była ochrona zagrożonej narodowej kultury i rozwój nauki w zaborze pruskim, w którym nie działała żadna polska wyższej uczelnia. Towarzystwo, początkowo funkcjonujące głównie w obszarze nauk humanistycznych i artystycznych (gromadzenie zbiorów sztuki), wkrótce poszerzyło swą działalność na nauki ścisłe i przyrodnicze. Utworzono wydziały, w których prowadzono regularne prace naukowe. W 1918 roku w siedzibie PTPN, okazałym gmachu przy ul. Mielżyńskiego (zbudowanym w latach 1874-81 według projektu Zygmunta Gorgolewskiego i rozbudowanym w latach 1907-09 przez Rogera Sławskiego) powołano Komisję Organizacyjną Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu, w skład której weszli członkowie Towarzystwa: Heliodor Święcicki, Michał Sobeski, Józef Kostrzewski i ks. Stanisław Kozierowski. Dzięki ich działaniom krótko po odzyskaniu niepodległości, w maju 1919 roku, uruchomiono Wszechnicę Piastowską (później Uniwersytet Poznański). Jej pierwszym rektorem został ówczesny prezes PTPN Heliodor Święcicki. Od początku działalności Towarzystwo gromadziło zbiory biblioteczne, które regularnie przyrastały dzięki hojnym darom członków i sympatyków. Obecnie Biblioteka PTPN posiada ok. 350 tys. woluminów, przede wszystkim z dziedziny nauk humanistycznych, w tym niemal 30 tys. jednostek zbiorów specjalnych, cenne inkunabuły i starodruki, unikatowe rękopisy, ikonografię i kartografię. Biblioteka udostępnia swoje zbiory w formie zdigitalizowanej w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej oraz na własnej platformie, na którą składają się Baza Ikonografii, Wirtualna Galeria im. Mielżyńskich oraz unikatowa w Polsce Baza Opraw Zabytkowych.