W latach 60. XIX wieku twierdze poligonalne, a taką była wówczas Twierdza Poznań, stały się mocno przestarzałe i nie spełniały już swojej roli obronnej. Błyskawiczny i intensywny rozwój artylerii w latach 60. XIX wieku spowodował, że twierdze starego typu okazały się zupełnie niewydolne. Zjednoczone po wojnie francusko-pruskiej Niemcy, w granicach których znajdował się Poznań, postanowiły zatem wzmocnić swój potencjał obronny i rozbudować twierdze za francuskie pieniądze z kontrybucji wojennej. Wśród twierdz przeznaczonych do modernizacji znalazła się Twierdza Poznań. Decyzję podjęto w 1872 roku, a w 1876 roku zatwierdzono projekt i rozpoczęto budowę. Miasto otoczono drugim pierścieniem fortyfikacja, tworząc tzw. twierdze fortową W latach 1876-86 zbudowano dziewięć fortów głównych i trzy pośrednie, w latach 1887-96 – sześć kolejnych fortów pośrednich, a na początku XX wieku całość uzupełniono kilkudziesięcioma schronami. Forty główne rozmieszczono regularnie w odległości 3–4 km, tworząc okrąg o średnicy około 9 km. Między nimi posadowiono forty pośrednie. W ten sposób miasto otoczono kolejnym, drugim pierścieniem fortyfikacji, tworząc z niego twierdzę fortową. Duża część tych dzieł przetrwała do dzisiaj, wiele z nich znakomicie ukrytych wśród bujnej zieleni. CYRYL publikuje kilkaset fotografii gromadzonych przez lata w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu. Dzięki tej kolekcji każdy może sobie uzmysłowić, jak wyglądała twierdza fortowa, ale też jak dużo dzieł fortyfikacyjnych po niej pozostało.
Wszystkie szczegółowe opisy fotografii wykonał dla CYRYLA Artur Jacolik, jego pomoc była dla nas nieoceniona. Podobnie jak książka Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku Jacka Biesiadki, Andrzeja Gawlaka, Szymona Kucharskiego i Mariusza Wojciechowskiego.
Danuta Bartkowiak
