W 1916 roku polskie organizacje niepodległościowe ze składek mieszkańców Poznania kupiły 50-hektarowy majątek w dolinie Cybiny. Miał tam powstać park Narodowy, częściowo zalesiony teren rekreacyjno-sportowy dla polskiej młodzieży. Taki był początek historii Malty. Rok późnej projekt parku opracował arch. Adam Ballenstedt, ale jego koncepcja - poza nielicznymi nasadzeniami i usypaniem w latach 1919-23 Kopca Wolności - nie została zrealizowana. W 1932 roku w Wydziale Rozbudowy Miasta kierowanym przez Władysława Czarneckiego powstał plan ogólny rozbudowy Poznania, którego częścią był klinowo-pierścieniowy system zieleni. Ważnym elementem Cybińskiego Klina Zieleni, łączącego Stare Miasto wzdłuż doliny Cybiny z Puszczą Zielonką, był park na Malcie. Wówczas w Dyrekcji Ogrodów Miejskich opracowano nowy projekt parku, znacznie większego niż proponował Ballenstedt. Nazwano go parkiem Wschodnim. Miał składać się z czterech części, a jedną z nich był park Narodowy z pomnikiem Harcerzy poległych w powstaniu wielkopolskim (monument stanął w 1937 roku i został zniszczony przez Niemców w 1940 roku). To wtedy pojawił się po raz pierwszy pomysł spiętrzenia Cybiny i utworzenia na terenie Malty sztucznego stawu, który latem służyłby wioślarzom, a zimą łyżwiarzom. Jednak do wybuchu II wojny światowej i ten projekt nie wyszedł poza ramy koncepcyjne. Realizację polskich planów rozpoczęli natomiast Niemcy w 1940 roku, już kilka miesięcy po zajęciu Poznania. Jezioro Malta w zbliżonym do obecnego kształcie po raz pierwszy pojawiło się na planie zagospodarowania Poznania niemieckiego urbanisty Walthera Bangerta. Działając według tego projektu, rękoma polskich więźniów i robotników przymusowych Niemcy wykonali prowizoryczny jaz, spiętrzyli wody Cybiny, wykonali ponad połowę prac ziemnych w przyszłej niecce jeziora i zalesili okolice zbiornika. Koniec wojny nie pozwolił im na kontynuację prac, podjęto je ponownie w 1948 roku i ukończono cztery lata później. W 1952 roku sztuczne jezioro Malta oddano do użytku. Miało wówczas 2150 m długości i 300 do 500 m szerokości. W kolejnych latach zbiornik kilkakrotnie pogłębiano i porządkowano przy okazji organizacji na nim większych imprez wioślarskich, kajakarskich i motorowodnych. W 1961 roku odbyły się na jeziorze Malta Mistrzostwa Europy w Kajakarstwie. Jeszcze w latach 70. XX wieku tor wioślarski uchodził za najlepszy w Polsce, ale w następnej dekadzie jezioro zarosło, uległo spłyceniu i przestało spełniać obowiązujące normy. W 1980 roku modernizację toru i jego otoczenia powierzono Klemensowi Mikule, architektowi, ale także wioślarskiemu mistrzowi Polski. Mikuła sięgnął do przedwojennych planów parku Narodowego, odtworzył Kopiec Wolności zniszczony przez hitlerowców, na jego zboczu zbudował stok narciarski i tor saneczkowy, a przede wszystkim poprawił parametry toru regatowego i zaprojektował infrastrukturę niezbędną do organizacji zawodów sportowych. Na zmodernizowanym torze w 1990 roku odbyły się Mistrzostwa Świata w Kajakarstwie.
Danuta Bartkowiak
