Budowę fortu Radziwiłł na Zagórzu planowano już w 1831 roku, jednak ostatecznie prace rozpoczęły się w 1855 roku i zakończyły cztery lata później. Powstała reduta stała się klamrą spinającą na południu zachodni i wschodni wał umocnień katedralnych, z tego względu początkowo znana była pod nazwą reduty Katedralnej. W 1864 roku Prusacy nazwali ją redutą Radziwiłła, później dzieło funkcjonowało w świadomości poznaniaków jako fort Radziwiłł, a czasem, ze względu na kolor użytego budulca, jako Czerwona Wieża lub Czerwona Krowa. Ta ostatnia wersja była w do końca okresu zaborów szczególnie popularna wśród mieszkających w Poznaniu Polaków.
Czterokondygnacyjna redita na dziedzińcu fortu pełniła rolę działobitni artyleryjskiej z szesnastoma kazamatami działowymi. Platforma artyleryjska na górze osłaniana była przez mur krenelażowy. W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli na terenie fortu obóz pracy przymusowej dla Żydów oraz więzienie policji porządkowej. W 1941 roku okupanci rozpoczęli prace przy przekopie sąsiadującego z fortyfikacją koryta Warty. W lutym 1945 roku fort dostał się pod ostrzał rosyjskiej artylerii i w nocy z 14 na 15 lutego został zajęty przez oddziały Armii Czerwonej. Chociaż budowla uległa w czasie walk pewnym zniszczeniom, to jednak nie one, a kontynuowane po wojnie prace nad regulacją Warty przypieczętowały los fortu, który został ostatecznie rozebrany na początku lat 50. XX wieku.
Prezentowana kolekcja w znakomitej większości składa się z fotografii przedstawiających fort w czasie okupacji, a ich motywem przewodnim są prace przy przekopywaniu koryta Warty. Kolekcję uzupełnia kilka fotografii dokumentujących rozbiórkę fortu.
Paweł Michalak
