Pierwszą siedzibą obecnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niesłyszących był budynek klasztoru Reformatów na Śródce zbudowany w latach 1693–1704, który ojcowie opuścili w 1804 roku po kasacie zakonu przez prusaków. Początkowo w gmachu umieszczono seminarium nauczycielskie, w 1832 roku w seminarium urządzono klasę i mieszkania dla dzieci głuchych, a w 1847 roku cały kompleks przekazano szkole. Na początku XX wieku obok dawnego klasztoru stanął nowy budynek szkolny, a gmach poklasztorny przeznaczono na internat. W 1934 roku miał prawdopodobnie miejsce gruntowny remont internatu i wtedy okazało się, że sufit w jednej z zakonnych cel na pierwszym piętrze został wylepiony tajemniczymi drukami. Prawdopodobnie znalazły się tam w latach 30. XIX wieku, kiedy piętro przystosowywano dla potrzeb szkoły. Pochodziły najpewniej z bogatej biblioteki zakonnej i zostały uznane za makulaturę. Były w bardzo złym stanie, ale czyjaś świadoma ręka zabezpieczyła je, a kolejni dyrektorzy placówki pieczołowicie je przechowywali. W ten sposób bezcenne druki, które okazały się tezami do dyskusji, które toczyli w murach klasztornych reformaci, dotrwały do naszych czasów, zostały zdigitalizowane i udostępnione. Taka to historia. Dla CYRYLA podjął się trudu ich tłumaczenia wybitny teolog, dr. hab., profesor UAM, karmelita i wspaniały człowiek o. Piotr Neumann, który osiemnastowieczne dokumenty ocalałe w formie szczątkowej czyta jak wczorajszą gazetę. Niżej znajduje się tekst o. Neumanna będący wstępem do publikowanych materiałów.
Danuta Bartkowiak
Trzy druki dotyczą dysput teologicznych, jakie w XVII i XVIII wieku często organizowano w środowiskach kościelnych. W tym przypadku chodzi o dysputy publiczne, na które zapraszano gości zarówno spośród duchowieństwa, jak i zaprzyjaźnione z danym środowiskiem osoby świeckie. Zachowane we fragmentach druki zawierają tezy przygotowane do dysputy, w czasie której druga strona (nie wiemy, kto do pełnienia tej roli został zaproszony) starała się podważyć lub zanegować słuszność tez.
Pierwszy druk zawiera tezy teologiczne (conclusiones theologicae) z zakresu traktatu dogmatycznego o Bogu Jedynym (de Deo Uno) według myśli bł. Jana Dunsa Szkota, określanego mianem Doktora Wnikliwego (Doctor subtilis), franciszkanina zmarłego w 1308 roku. U dołu karty znajduje się częściowo zachowana informacja, z której wynika, że tezy te będą publicznie bronione przez ojców (zapewne w poznańskim konwencie) u św. Kazimierza, a więc chodzi tu o reformatów z klasztoru na Śródce.
Z drugiego druku zachował się jedynie wąski pasek dolnej część. Nie wiemy zatem, jaka była materia dysputy. Niemniej zachowany fragment dostarcza istotnej wiadomości, że publiczna obrona tez odbędzie się „w konwencie poznańskim pw. św. Kazimierza ojców reformatów zakonu św. Ojca Franciszka w roku 1702”. Niestety, uszkodzeniu uległa data miesięczna i dzienna. Niemniej jednak była to prawdopodobnie jedna z pierwszych dysput, która odbyła się w nieukończonym jeszcze klasztorze, ponieważ jego budowa trwała do 1704 roku.
Druk trzeci świadczy o tym, że zapowiadana dysputa miała dotyczyć traktatu o tajemnicy Wcielenia Słowa Bożego (de Incarnatione) według myśli Doktora Wnikliwego, czyli bł. Jana Dunsa Szkota. Ciekawostką jest to, że każda z dziesięciu konkluzji zaczyna się od litery wydrukowanej prostopadle do tekstu, która wraz z innymi tworzy słowa „VERBUM CARO” (Słowo ciałem) wyrażające samą istotę kwestii wybranej na przedmiot dysputy. Informacja o miejscu i dacie wydarzenia, podobnie jak w pierwszym druku, zachowała się jedynie częściowo i mówi, że tezy będą bronione publicznie w poznańskim klasztorze Reformatów.
Ze względu na stan zachowania druków informacje nie są pełne. Starałem się wydobyć to, co było możliwe. Mam nadzieję, że są wystarczające do poznania ich treści. Co do datowania, informacja pewna (ale tylko roczna) jest możliwa tylko w jednym przypadku. Myślę, że dwie pozostałe dysputy odbyły się na początku XVIII wieku, a może nieco później.
o. Piotr Neumann
