Walki o Poznań zimą 1945 roku doprowadziły Stary Rynek w Poznaniu do niemal kompletnej ruiny. Zniszczenia najbardziej reprezentacyjnego placu miasta szacowano na 76–90% w zależności od stopnia wypalenia poszczególnych obiektów. W pierwszych powojennych latach odbudowa rynku sprowadzała się do usunięcia gruzów i zabezpieczenia uszkodzonych obiektów. Nie istniała jeszcze jednolita koncepcja odbudowy, priorytetem dla władz była jedynie rekonstrukcja symbolu miasta – ratusza. Dopiero w 1953 roku utworzono staromiejską pracownię Miastoprojektu, której zadaniem było opracowanie kompleksowych planów odbudowy Starego Rynku. Publikowana kolekcja dokumentów jest świadectwem olbrzymiej pracy, jaką wykonali architekci i urbaniści zatrudnieni w tej pracowni. Zaczęli od oceny stanu zachowania poszczególnych obiektów i określenia kosztów ich obudowy, a następnie – co było najtrudniejszym zadaniem – zaproponowania ich ostatecznej formy i dekoracji. Głównym założeniem władz było możliwie najwierniejsze odtworzenie historycznej zabudowy rynku na podstawie zachowanych źródeł ikonograficznych, co w przypadku niektórych budynków przysparzało bardzo dużych problemów (por. kolekcje dotyczące odbudowy Arsenału i Sukiennic). Warto podkreślić, że pracownia Miastoprojektu nie była jedyną instytucją zaangażowaną w to olbrzymie przedsięwzięcie. Prócz Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Poznania i Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych oraz wspierających ich pracę konserwatora zabytków, a także Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych nadzór nad całością sprawowało Ministerstwo Kultury i Sztuki w Warszawie, które zatwierdzało każdą decyzję.
Wśród publikowanych materiałów znajdują się liczne plany, przekroje i rzuty, a także bardzo interesujące opracowania dotyczące ogólnych założeń przyjętych przy odbudowie rynku. Jednak najciekawsza wydaje się bieżąca dokumentacja urzędowa z lat 1954-62, wśród której znaleźć można protokoły z burzliwych dyskusji nad każdym najdrobniejszym detalem rekonstruowanych budynków. Bardzo interesujące są listy pisane przez ówczesnego magistra prawa, a później wybitnego profesora Wydziału Prawa UAM i znawcy sztuki Poznania Witolda Maisla. W korespondencji z władzami Poznania przekazywał cenne informacje dotyczące zabezpieczonych przez niego detali architektonicznych mogących być pomocą przy rekonstrukcji kamienic, a także dzielił się własnymi spostrzeżeniami na temat kwestii odbudowy.
CYRYL udostępnia dokumenty związane z jedną z największych akcji budowalnych w dziejach Poznania, która w olbrzymim stopniu zadecydowała o tym, jak dzisiaj wygląda centrum miasta. Tylko budowa średniowiecznych murów miejskich może się z nią równać. Wszystkie materiały zostały pokazane publicznie po raz pierwszy.
Michał Hirsch, Danuta Książkiewicz-Bartkowiak
