Na przełomie XIX i XX wieku przyłączono do Poznania tak ważne dzisiaj dzielnice, jak Wilda, Łazarz, Górczyn i Jeżyce. Zburzono pruskie fortyfikacje i rozpoczęto zabudowę niedostępnych do tej pory terenów pofortecznych. Tworzył się nowoczesny organizm miejski, chociaż wtedy jeszcze nie polski, ale niemiecki, z imponującą dzielnicą cesarską jako symbolem wiecznego panowania Niemiec na tych terenach. W 1900 roku w Poznaniu mieszkało 117 tys. osób, w tym ponad 7 tys. żołnierzy stacjonujących w pruskich koszarach. Pod względem liczby ludności Poznań był największym miastem w Wielkopolsce, ale wśród największych miast Prus ledwo zmieścił się w pierwszej dwudziestce. Germanizacyjne zapędy zaborcy, ściągnięcie do Poznania licznych urzędników i ich rodzin sprawiły, że w XIX wieku długo rosła w mieście liczba Niemców, w zdecydowanej liczbie – ewangelików. Inkorporacja okolicznych wsi i emigracja ludności niemieckiej do zachodnich terenów Rzeszy sprawiły, że w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku gwałtownie wzrosła w mieście liczba Polaków (w 1900 roku ponad 55 proc. ogółu mieszkańców), a zmalała Niemców (44 proc). Na przełomie wieków Żydzi stanowili zaledwie 5 proc. ludności miasta.
W takim momencie historii Poznania, między inkorporacją przedmieść a rozbiórką twierdzy poligonalnej, nieznany fotograf udokumentował niektóre jego fragmenty. Być może był amatorem, kolekcjonerem rodzinnych wspomnień, bo uwiecznił także prywatne pikniki i wycieczki za miasto. Prawdopodobnie nigdy się tego nie dowiemy, za to możemy spróbować z pomocą tych kilkudziesięciu ujęć wyobrazić sobie Poznań i jego mieszkańców w 1900 i 1901 roku.
Danuta Książkiewicz-Bartkowiak
