W 1864 roku geometra rządowy Gotzhein sporządził i opublikował jeden z najważniejszych dziewiętnastowiecznych planów Poznania – Plan der Stadt Posen. Wielobarwną litografię wykonał zakład L. Neumeyera w Poznaniu. Plan został przygotowany na podstawie zredukowanego do skali 1:5000 pomiaru miasta wykonanego przez Gotzheina wewnątrz fortyfikacji i w ich najbliższym otoczeniu w latach 1860-61. Geometra najpierw dokonał pomiarów kolejnych fragmentów miasta, aby potem złożyć je w jeden, duży plan. Rozrysowane na podstawie pomiarów fragmenty powstały w skali 1:1250, jedynie pomiary fortów i ich okolic Gotzhein naniósł na istniejącym planie pruskich umocnień w skali 1:2880. Fragmentarycznych map było 21, zachowało się 16 i nie są to oryginały, lecz przerysy wykonane w 1946 roku w Oddziale Pomiarów stołecznego miasta Poznania. Wykonano je na grubym kartonie, zmieniając nazwy niemieckie na polskie. Dwa fragmenty miasta zostały wymierzone przez królewskiego mierniczego Luera w 1860 roku (Główna) i kartografa wojskowego Corvinusa w 1856 roku (Garbary). Pomiary Luera nie zostały uwzględnione w planie Gotzheina, na północnym wschodzie miasto kończy się na granicy Zawad, które zostały rozrysowane na małym planie wkomponowanym w plan ogólny. Wykonane przez Corvinusa pomiary Garbar i Łąk Dominikańskich znalazły się na planie Gotzheina, co jest ciekawe o tyle, że sam Corvinus jest autorem wcześniejszego o kilka lat planu Poznania Grundriss der Stadt Posen (1856), w którym swoich pomiarów akurat nie uwzględnił. Być może zatem wykonał je już po publikacji swojego planu specjalnie dla Gotzheina. Tego już się prawdopodobnie nie dowiemy, natomiast porównanie zachowanych kopii z ostatecznym kształtem planu Gotzheina jest świetną, poznawczą i kształcącą w obszarze historii kartografii i rozwoju urbanistycznego Poznania zabawą.
Danuta Książkiewicz-Bartkowiak
