Pierwszy poznański odwach, czyli pomieszczenie dla żołnierzy pełniących główną wartę w garnizonie, znajdował się w ratuszu. Służył tzw. wojsku miejskiemu, które w przypadku zagrożenia, z powodu małej liczebności, organizowało jedynie do obrony siły cechowe. Samodzielny, drewniany budynek odwachu zbudowały prawdopodobnie okupujące Poznań wojska rosyjskie w połowie XVIII wieku. Dopiero działająca od 1778 roku Komisja Dobrego Porządku, której pracami kierował starosta generalny Wielkopolski Kazimierz Raczyński, postanowiła na miejscu drewnianego odwachu wznieść obiekt murowany. Piękny, klasycystyczny budynek usytuowany w zachodniej części bloku śródrynkowego powstał w latach 1786-87 według projektu królewskiego architekta czasów stanisławowskich Jana Chrystiana Kamsetzera, współtwórcy m.in. warszawskich Łazienek i wnętrz Zamku Królewskiego w Warszawie. Fasadę budynku ozdobiła wnęka portykowa z czterema kolumnami. Nad wejściem umieszczono tablicę fundacyjną z łacińską inskrypcją, a attykę zwieńczono rzeźbami. Na początku XIX wieku do Odwachu dobudowano boczne skrzydła, a później przed budynkiem umieszczono kute ogrodzenie. Boczne skrzydła przeznaczono na cele handlowe. W 1945 roku budynek został spalony. Odbudowany według projektu Andrzeja Holasa na podstawie zachowanych materiałów ikonograficznych jest obecnie siedzibą Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918–1919.
Magdalena Grzelak-Grosz, Danuta Bartkowiak
