Publikowane w tej kolekcji zdjęcia wydają się znajome, ale takimi w istocie nie są. Obchody 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca 1956 były wielkim, spektakularnym wydarzeniem nie tylko w skali Poznania, ale także całej Polski. Budowę pomnika Poznańskich Krzyży, jego transport z Cegielskiego na pl. Mickiewicza i uroczyste odsłonięcie obserwowały dziesiątki tysięcy osób na placu i przed telewizorami, kilkadziesiąt, a prawdopodobnie kilkaset te wydarzenia fotografowały. Byli wśród nich profesjonaliści i amatorzy, reporterzy oficjalnych mediów (Franciszek Nowakowski) i nieformalni dokumentaliści solidarnościowej opozycji (Jan Kołodziejski) i osoby prywatne. Wśród nich Marian Wojciechowski, wtedy student Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, w latach 1980-81 współorganizator i działacz Niezależnego Zrzeszenia Studentów swojej uczelni, współtwórca i redaktor naczelny Niezależnego Biuletynu Studenckiego, współorganizator Stowarzyszenia Klub NZS’80, a po wprowadzeniu stanu wojennego kolporter wydawnictw podziemnych, organizator funduszy na podziemną działalność i na pomoc materialną osobom represjonowanym, uczestnik protestów przeciwko stanowi wojennemu i w obronie więzionych, w połowie lat 80. XX wieku z przyczyn ideologicznych zmuszony do rezygnacji z pracy naukowo-dydaktycznej w Akademii Ekonomicznej i Akademii Rolniczej w Poznaniu. W czerwcu 1981 roku wykonał kilkadziesiąt amatorskich zdjęć z transportu pomnika, mszy polowej na ul. Hetmańskiej i odsłonięcia monumentu na pl. Mickiewicza (zbiór rozpoczyna kilka fotografii z manifestacji studenckiej w rocznicę Konstytucji 3 Maja przed kościołem Dominikanów w 1981 roku). Są niepowtarzalne, chociaż pokazują te same chwile i sytuacje, które można zobaczyć na setkach innych fotografii z tego czasu, i mają swoją dynamikę wynikającą nie tylko z osobistej perspektywy, ale także emocji towarzyszących tym niecodziennym sytuacjom, które miały nigdy nie nastąpić, a jednak się wydarzyły.
Danuta Bartkowiak
