Roman Stefan Ulatowski, jeden z najwybitniejszych fotografów polskich dwudziestolecia międzywojennego, wydał serię pięknie oprawionych tek z własnymi zdjęciami z terenu Poznania i Wielkopolski. Ukazały się 24 tytuły, wszystkie nakładem autora. W każdej z nich znajduje się kilkadziesiąt plansz z wklejonymi, oryginalnymi zdjęciami dokumentującymi najważniejsze zabytki i najciekawsze obiekty Poznania i Wielkopolski oraz dzieła eksponowane w Salonie Sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 roku w Poznaniu. Ulatowski wybrał je z tysięcy gromadzonych przez lata negatywów przechowywanych w domowym archiwum i rzadko udostępnianych, bo możliwości ku temu w międzywojennym Poznaniu były niewielkie. Korzystali z nich jedynie nieliczni naukowcy, głównie historycy sztuki, a Ulatowskiemu zależało, by jego prace trafiły do szerokiego grona odbiorców. Pierwsza teka ukazała się w 1926 roku. Ulatowski umieścił w niej 44 plansze ze zdjęciami ratusza poznańskiego i jego wnętrz i sam napisał wstęp. W kolejnych latach wydawał następne, m.in. z fotografiami katedry, kościoła Bożego Ciała, fary, kościoła św. Rocha, Poznania średniowiecznego, renesansowego czy dziewiętnastowiecznego. Każda teka jest starannie opracowana, a układ fotografii przemyślany i konsekwentny. W każdej zamknięta jest historia fragmentu Poznania, często już nieistniejącego, który zniknął w pożodze II wojny światowej. Teki są bezcennym dokumentem ukazującym piękno dawnego miasta na uroczych, nastrojowych fotografiach, które do dzisiaj budzą zachwyt u fachowców i wielkie zainteresowanie wśród miłośników Poznania. Ich wielkim walorem jest gra świateł wydobywająca z fotografowanego obiektu jego najpiękniejsze cechy i nadająca mu często scenerią prawie baśniową. Teki Ulatowskiego przechowywane są w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu. Dzięki uprzejmości i otwartości kompetentnych pracowników biura i rozumieniu przez nich niekwestionowanych walorów tej kolekcji dla wszystkich poznaniaków, prezentujemy w CYRYLU kolejną tekę – Kościół Świętego Krzyża. Na ponad 20 zdjęciach Ulatowski utrwalił międzywojenny zbór ewangelicki na Grobli o interesującej architekturze i ciekawym wnętrzu zorganizowanym zgodnie z ideowym programem świątyni protestanckiej, której już nie ma, bo po drugiej wojnie światowej budynek przejęła parafia św. Wojciecha, nadając mu obecne wezwanie Wszystkich Świętych i uzupełniając wyposażenie o sprzęty do sprawowania liturgii w obrządku rzymskokatolickim. Nie ma także śladu po dawnym cmentarzu świętokrzyskim przy ulicach Półwiejskiej i Ogrodowej. Dzisiaj na jego miejscu znajduje się pięknie utrzymany park sąsiadujący ze Starym Browarem, a dawne rzeźby nagrobne z tego cmentarza można zobaczyć już tylko na starych zdjęciach. I to one właśnie są najcenniejszą częścią tej teki.
Danuta Bartkowiak, Agnieszka Dul
Opracowując zapowiedź kolekcji, korzystałyśmy z wydanej w 1964 roku książki ówczesnego poznańskiego, miejskiego konserwatora zabytków Henryka Kondzieli Roman Stefan Ulatowski.
