Odkryte w czasie powojennych badań archeologicznych w latach 1946 i 1951-56 kamienne relikty katedr przedromańskiej i romańskiej wyeksponowano w podziemiach świątyni. Wydzielono w nich trzy krypty. W pierwszej, prócz dwóch fragmentów fundamentów dwóch pierwszych faz budowlanych w dziejach katedry, znajdują się pozostałości dwóch grobowców, które interpretuje się jako miejsce pochówku Mieszka I i Bolesława Chrobrego, choć fakt ten niektórzy badacze poddają w wątpliwość. Jeden jest częściowo sklepiony, z drugiego zachowały się tylko dolne partie muru. Obok pięknie wyeksponowano sporych rozmiarów, choć zachowany w niepełnej formie, basen, który określany jest jako misa do chrztu zbiorowego, bywa jednak też nazywany… mieszalnikiem wapna, co kazałoby zweryfikować twierdzenie o katedrze jako miejscu chrztu Mieszka, ale może zaświadczać o czasie budowy pierwszej katedry. Drugą kryptę przeznaczono na lapidarium, w którym pokazano detale rzeźbiarskie pochodzące ze zniszczonych nagrobków, epitafiów i dawnego kamieniarskiego wystroju katedry. Część z nich wmurowano w ściany kryty. Elementy, których nie wykorzystano w czasie odbudowy katedry i nie umieszczono w lapidarium, są złożone w piwnicach ratusza na Starym Rynku. Trzecia krypta, niedostępna dla zwiedzających, jest krytą grobową poznańskich biskupów i sufraganów urządzoną w 1963 roku. Spoczywa w niej m.in. arcybiskup Antoni Baraniak.
W ostatnich latach podziemia przeszły generalny remont i prezentują się imponująco. Relikty podświetlono dyskretnym światłem, a świetlne informatory z poglądowymi rysunkami znakomicie ilustrują poszczególne etapy rozbudowy katedry. Dzieło wieńczy ciekawy film o dziejach katedry, który można obejrzeć na wschodniej ścianie pierwszej krypty.
W CYRYLU prezentujemy kilkadziesiąt zdjęć podziemi katedralnych, na których doskonale widać, jak zmieniał się wystrój krypt i jak niezmienione trwają relikty wiekowych grobowców, tajemnicze serce poznańskiej katedry.
Danuta Bartkowiak
