Bank Włościański powstał w 1872 roku z inicjatywy polskich działaczy narodowo-gospodarczych. W jego utworzenie zaangażowani byli m.in. Jan Działyński i ks. Augustyn Szamarzewski. Początkowo bank skupiał się przede wszystkim na udzielaniu kredytów rolnikom w celu ochrony polskiego stanu posiadania na wsi. Z początkiem XX wieku zaczął rozszerzać swoją działalność na inne sfery gospodarki, nie rezygnując przy tym z obsługi rolnictwa.
Pierwsza siedziba banku znajdowała się w Bazarze, jednak szybki rozwój ekonomiczny tej instytucji pozwolił na przeniesienie jej w 1898 roku do własnego budynku przy Wilhelmsplatz (pl. Wilhelmowskim, obecnie pl. Wolności 9). W latach 1911-12 na tej działce wybudowano nowy, okazały gmach autorstwa Stefana Cybichowskiego i Czesława Leitgebera. Istniejąca do dziś neobarokowa kamienica idealnie komponowała się z na nowo wówczas zakomponowaną pierzeją pl. Wolności. Wśród wielu zdobień i detali architektonicznych na szczególną uwagę zasługuje znajdujące się w kluczu okna pierwszego piętra popiersie Jana Działyńskiego. Pomieszczenia banku znajdowały się w głębi działki, od frontu umieszczono lokale handlowe, natomiast na wyższych kondygnacjach ulokowano mieszkania.
Prezentowana kolekcja składa się z projektów elewacji oraz rzutów i przekrojów poszczególnych kondygnacji budynku Banku Włościańskiego. Zdecydowana większość projektów nie jest podpisana, jednak z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że są autorstwa Stefana Cybichowskiego, o czym świadczyć może m.in. fakt, że materiały te znajdowały się w posiadaniu jego córki Heleny Cybichowskiej. W zbiorze znajduje się też jeden projekt Czesława Leitgebera oraz pochodzące jeszcze z końca XIX wieku, niezrealizowane projekty gmachu banku wykonane przez Stanisława Boreckiego. Te ostatnie, ze względu na datę powstania, nadają szczególną wartość całej kolekcji.
Paweł Michalak
