Niemiecka okupacja przyniosła mieszkańcom Poznania bezmiar krzywd. Nowopowstały Kraj Warty (Warthegau) oraz jego stolica jako jedne z pierwszych padły ofiarą szeroko zakrojonego planu germanizacji, którego możliwie szybką realizację ułatwić miała okupantom polityka opierająca się o niezwykle rozbudowany system represji wymierzonych w obcy rasowo żywioł polski i żydowski. Charakteryzujące się niezwykłym okrucieństwem rządy niemieckiego terroru naznaczone zostały masowymi wysiedleniami, grabieżą mienia, pozbawieniem elementarnych praw, rasową segregacją, wreszcie zaplanowaną eksterminacją, której najbardziej dojmującym w regionie symbolem pozostaje niemiecki Obóz Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Pełnia politycznej odpowiedzialności za realizację owego przeprowadzonego w majestacie niemieckiego „prawa” i skrupulatnie realizowanego programu w Kraju Warty przez ponad pięć lat spoczywała na barkach jego butnego namiestnika Arthura Greisera. Kres jego udzielnego panowania nastąpił ostatecznie w styczniu 1945 roku, gdy musiał salwować się pozorowaną na służbowy wyjazd ucieczką z zagrożonego przez Armię Czerwoną Poznania. Aresztowany kilka miesięcy później przez amerykańskie wojska został niebawem przekazany stronie polskiej. W czerwcu 1946 roku stanął przed obliczem obradującego w poznańskiej Auli Uniwersyteckiej Najwyższego Trybunału Narodowego. Cieszący się ogromnym zainteresowaniem opinii publicznej i toczący się w trybie przyspieszonym proces zakończył się orzeczeniem wyroku śmierci przez powieszenie, który wykonano w niedzielny poranek 21 lipca 1946 roku.

W CYRYLU prezentujemy cykl fotografii Zbigniewa Zielonackiego wykonanych w sali sądowej i na stokach Cytadeli, gdzie w obecności kilkudziesięciu tysięcy poznaniaków odbyła się ostatnia udokumentowana publiczna egzekucja w Europie.

Piotr Grzelczak

Uwaga! Zespół Cyryla podjął decyzję o niepublikowaniu całego przechowywanego na serwerach pracowni digitalizacyjnej zbioru zdjęć z egzekucji Greisera. Niektóre z nich są zbyt drastyczne, by je bez odpowiedniego przygotowania odbiorcy upubliczniać. Jednak nawet te, które zdecydowaliśmy się pokazać, zawierają dramatyczne treści. Cyryl udostępni wszystkie posiadane fotografie osobom, które będą nimi zainteresowane i zechcą wykorzystać w celach naukowych.

Danuta Bartkowiak