Starołęka to najdalej na południe wysunięta dzielnica Poznania. Obejmuje teren dawnych gmin Starołęka Mała i Starołęka Wielka. Starołęka Mała ciągnęła się od obecnego ronda Starołęka wzdłuż prawego brzegu Warty do okolic ul. św. Antoniego. Starołęka Wielka z kolei to duży obszar na południe od ul. św. Antoniego aż do drogi na Głuszynę i granicy z Czapurami. Krajobraz Starołęki Małej zmieniły dwie ważne inwestycje - w 1875 roku wieś przecięła linia kolejowa do Kluczborka, a w 1881 roku oddano do użytku nadwarciańskie nabrzeże przeładunkowe. Bliskość linii kolejowej i rzeki, dających możliwość szybkiego transportu surowców i produktów, przyczyniła się do lokowania na terenie Starołęki większych i mniejszych fabryk i zakładów przemysłowych różnych branż. Na początku XX wieku wraz z rozwojem przemysłu i likwidacją ograniczeń fortecznych (na terenie Starołęki znajdują się dwa forty i kilka schronów dawnej Twierdzy Poznań) do wsi przybyli nowi mieszkańcy, głównie pracownicy tutejszych fabryk i ich rodziny. W ślad za napływem ludności budowano osiedla robotnicze (ich fragmenty zachowały się przy ulicach Bystrej i Romana Maya) z towarzyszącą im infrastrukturą, m.in. szkołą gminną. Po odzyskaniu niepodległości w Starołęce Małej odbyły się wybory do rad gminnych, w wyniku których sołtysem został pierwszy Polak. W 1925 roku, w czasie wielkiej inkorporacji podmiejskich wsi, Starołęka Mała znalazła się w granicach Poznania. Władze miejskie obiecywały jej szybką integrację z resztą miasta, ale w kolejnych dziesięcioleciach stan infrastruktury komunalnej dawnej wsi nie uległ znaczącej poprawie, a tramwaj dotarł tu dopiero w 1967 roku.
Inaczej potoczyły się losy Starołęki Wielkiej, Do Poznania przyłączyli ją Niemcy w 1940 roku i praktycznie do dzisiaj zachowała peryferyjny, wiejski charakter z luźno rozrzuconą zabudową jednorodzinną przeplataną połaciami pól, ogrodów i nieużytków. Po wojnie władze Poznania nadal interesowały się głównie przemysłową Starołęką, gdzie intensywnie rozwijały się ważne dla miasta i regionu zakłady pracy: Stomil, Pollena-Lechia i produkujący maszyny żniwne Agromet. W okresie transformacji ustrojowej wielkie zakłady upadły, a wraz z nimi przemysłowa Starołęka. Dzisiaj staje się coraz atrakcyjniejszym miejscem do mieszkania – jeszcze miasto, a już wieś.
Magdalena Grzelak-Grosz, Danuta Bartkowiak
