Prezentacja kolekcji unikatowych planów Poznania w CYRYLU to wydarzenie w dziejach miasta bez precedensu. Do tej pory nigdy i nigdzie plany Poznania nie były prezentowane w takiej liczbie w jednym miejscu. Zbiór, który na portalu publikowany będzie w kilkunastu odsłonach, jest własnością Archiwum Państwowego w Poznaniu i obejmuje dokumenty kartograficzne z lat 1823–2004. Łącznie w kolekcji archiwalnej znajduje się 230 planów, które gromadzone są w takim kształcie od 1945 roku. Zbiory zgromadzone wcześniej w 85% uległy zniszczeniu podczas działań wojennych w styczniu i lutym 1945 roku. Po wojnie pracownicy Archiwum próbowali odzyskać ocalałe mapy, szukając ich na terenie całej Wielkopolski. Część odnalezionych planów archiwiści kupowali, część otrzymywali w postaci darów. Stare plany Poznania są przekazywane do Archiwum Państwowego do dzisiaj, a nowe wydawnictwa instytucja kupuje.
Przedstawiamy kolejną część tej kolekcji – plany prezentujące fragmenty dzielnic, które zostały tak opracowane, że – połączone – tworzą wielkoformatowy plan miasta stanowiący część mapy zasadniczej kraju. Mapa zasadnicza stanowi podstawowy materiał kartograficzny, który wykorzystuje się przy zagospodarowaniu przestrzennym, w gospodarce narodowej oraz w katastrze nieruchomości. Jest własnością państwową, a jej prowadzenie i aktualizacje powierzane są starostwom powiatowym. Prezentowane plany Poznania są już obiektami historycznymi i ukazują Poznań przed wielkimi przeobrażeniami, jakie nastąpiły po 1945 roku. Oryginały powstały w latach 30. XX wieku i na ich podstawie w latach 1945-50 zostały sporządzone odrysy (kopie) uzupełnione następnie o zmiany, jakie ówczesne władze wprowadziły lub zamierzały wprowadzić po zakończeniu wojny. Plany, ze względu na swoje przeznaczenie, wykonano z niezwykłą dokładnością – zaznaczono podziały na działki i podano ich właścicieli oraz numery ksiąg wieczystych, w których własność została zarejestrowana, starannie wyrysowano ulice, parki, cmentarze, budowle użyteczności publicznej oraz wiele innych obiektów. Prawie każdy plan zawiera informację, w którym roku powstał, kto go opracował, sprawdził oraz datę uzupełnienia i nazwisko osoby sporządzającej kopię. Na części planów czerwonym kolorem naniesiono zmiany w nazewnictwie ulic. I tak ul. Święty Marcin przemianowano na ul. Armii Czerwonej, a ul. Marszałka Focha (obecnie ul. Głogowska) na ul. Konstantego Rokossowskiego. Zaznaczono projektowane arterie komunikacyjne, a na planie Chwaliszewa naszkicowano nowe koryto Warty. CYRYL zaprasza do wędrówki ulicami wyzwolonego Poznania.
Danuta Bartkowiak, Magdalena Grzelak-Grosz, Monika Proniewicz
