Środowisko rzemieślnicze od początku czynnie uczestniczyło w przygotowaniach do Powszechnej Wystawy Krajowej, a w skład powołanego 24 stycznia 1927 roku Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego z Cyrylem Ratajskim na czele obok najważniejszych osobistości poznańskiego życia gospodarczego wchodził także prezes Izby Rzemieślniczej w Poznaniu Władysław Jewasiński. Nie może zatem dziwić, że rzemiosło miało na Pewuce własny pawilon (numer 48). Stał na terenie D pomiędzy ulicami Ułańską, Wyspiańskiego i Matejki. Był jednym z większych (1810 m2 powierzchni) i piękniejszych obiektów na wystawie. Na jego budowę Ministerstwo Przemysłu i Handlu przyznało subwencję w wysokości 130 tys. zł. Autorem projektu pawilonu był architekt Roger Sławski, a zbudowali go sami rzemieślnicy. Mimo nietrwałej, drewnianej konstrukcji był solidny, z bardzo starannie wykonaną okładziną ścian zewnętrznych i uchodził za arcydzieło sztuki ciesielskiej. Nad wejściem znajdowały się wykonane przez mistrza Kusiaka piękne witraże przedstawiające rzemieślników: murarza, kowala, stolarza i garncarza. W podcieniach pawilonu eksponowano pojazdy i narzędzia rolnicze, a na placu przed nim „urządzono wielki ośrodek radjowy. Poza zwykłym programem koncertowym – ogłaszane tu będą obchodzące publiczność komunikaty Powszechnej Wystawy Krajowej we wszystkich sprawach wystawowych” (Przewodniku po Powszechnej Wystawie Krajowej. Wydawnictwo oficjalne, Poznań 1929).
W pawilonie znajdowały się ekspozycje prawie 300 zakładów rzemieślniczych z całej Polski (firmy jubilerskie i zegarmistrzowskie ze względów bezpieczeństwa wystawiały swoje wyroby w osobnym, murowanym budynku). Najliczniej reprezentowane były firmy z Poznania i Wielkopolski, nie brakowało wystawców z Warszawy, Krakowa i Pomorza, przybyła też grupa wystawców z „bardzo przyjemnego miasta” Lwowa. Swoje wyroby pokazywały zarówno skromne warsztaty, jak i większe fabryki. Charakterystycznym elementem wystroju wnętrza były umieszczone w różnych miejscach hasła wzywające do popierania krajowej wytwórczości poprzez nabywanie polskich wyrobów. Wielu wystawców traktowało swój udział w wystawie nie tylko jako formę zaprezentowania swojej firmy (wystawę zwiedziło około 4,5 miliona osób!), ale również możliwość bezpośredniego zbytu swoich produktów, np. warszawski producent zabawek zachęcał: „Najmilszą pamiątką z Wystawy jest Garniturek Historyczny. Nabyć można w Poznaniu. ul. Gw[arna]”.
Po zakończeniu wystawy jak wiele innych tymczasowych obiektów na Pewuce Pawilon Rzemiosła został rozebrany, ale rzemiosło jako ważna dziedzina życia gospodarczego i społecznego zostało docenione przez organizatorów PWK. W oficjalnej publikacji podsumowującej wystawę napisano: „Rzemiosło w Polsce reprezentuje około 320 000 przedsiębiorstw zatrudniających blisko 1 000 000 pracowników […]. Z punktu widzenia społecznego rzemiosło w Polsce w uwzględnieniu więzów łączących pracodawców z pracownikami, będących w poważnym odsetku przyszłymi właścicielami warsztatów, stanowi wielką klasę społeczną, wysokowartościową pod względem państwowym i narodowym. Według obliczeń ogół rzemieślniczy t.j. zarówno pracodawcy, jak i zatrudnieni przez nich pracownicy, łącznie ze swemi rodzinami, stanowią w Polsce w przybliżeniu 25% ludności miast i około 12% ludności całego Państwa. Po ludności rolniczej jest to najliczniejszy i jednocześnie najzdrowszy element państwowo-twórczy” (Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu w 1929 roku pod red. Stanisława Wachowiaka, T. IV, Poznań 1930, s. 247–248).
W zbiorach Wielkopolskiej Izby Rzemieślniczej znajduje się ocalała z wojennej zawieruchy unikalna pamiątka – Album Pamiątkowe Wystawców Grupy Rzemiosła Rzeczypospolitej Polskiej na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu 15. V. – 30. IX. 1929. Album oprawiony jest w czarne płótno introligatorskie ze złoconym napisem. Na każdej karcie znajduje się jedno zdjęcie o wymiarach 23x17 cm. Łącznie jest ich 74 i przedstawiają pawilon, jego wnętrze i podcienia. Autorem wszystkich zdjęć jest poznański fotograf Józefa Pucińskiego, który prowadził wówczas własny zakład fotograficzny przy ul. Ratajczaka 33. Wykonywanie fotografii na Powszechnej Wystawie Krajowej było obwarowane dość surowymi przepisami. Wstęp na wystawę z aparatem fotograficznym był możliwy po wykupieniu dodatkowego biletu w cenie 2 zł (zwykły bilet wstępu kosztował 4 zł), regulamin zabraniał jednak robienia zdjęć wewnątrz pawilonów, prawdopodobnie więc Puciński posiadał specjalne zezwolenie. Potwierdza to fakt, że obok woźnych Pewuki towarzyszył mu Wawrzyniec Kazimierz Juszczak, syndyk Izby Rzemieślniczej w Poznaniu, prezes Zarządu Grupy Rzemiosł powołanej dla zorganizowania ekspozycji rzemiosła na PWK (pojawia się na zdjęciach w ciemnym garniturze). Obok syndyka Izby wraz z Pucińskim zwiedzał pawilon jeszcze jeden przedstawiciel Izby lub zarządu PWK, którego nie udało się dotąd zidentyfikować. Nie wiadomo też, kim była tajemnicza, sympatyczna dziewczynka w zakopiańskim stroju z drewnianą „ciupagą” dodająca zdjęciom wiele uroku. Być może była to córka (wnuczka?) jednego z owych dwóch panów lub samego fotografa i ktoś ją rozpozna?
Michał Krupski
