Komuniści sięgający po władzę nad powojenną Polską, co było rzecz jasna możliwe jedynie dzięki czynnemu wsparciu Armii Czerwonej i NKWD, od początku przykładali nadzwyczajną wagę do działalności na płaszczyźnie propagandowej. Powód tego stanu rzeczy był prozaiczny – pozbawiona społecznego poparcia „ludowa władza” nieustannie odczuwała potrzebę legitymizacji, którą najłatwiej zdawały się zaspokajać organizowane z niebywałym rozmachem imprezy o charakterze masowym. Nie może zatem dziwić, że w czasie ogromnej liczby manifestacji, wieców, pochodów oraz defilad aranżowanych we wszystkich polskich miastach w 1945 roku najważniejszą rolę odgrywał „spontanicznie zebrany tłum”. Liczba uczestników owych uroczystości prędko stała się zresztą podstawową miarą sukcesu dla stojących zazwyczaj w cieniu organizatorów tego rodzaju przedsięwzięć, których należałoby szukać zarówno w lokalnych komitetach PPR, jak i w jedynie na pozór niezależnych instytucjach reprezentujących od stycznia 1945 roku samozwańczy Rząd Tymczasowy. Niebagatelną rolę, jaką partyjne władze przywiązywały do przebiegu wszelkich oficjalnych obchodów rocznic i świąt, doskonale ilustrują zastosowane na niespotykaną dotąd skalę, czysto instrumentalne zabiegi towarzyszące ich aranżacji, o czym z kolei świadczy bogata spuścizna archiwalna dokumentująca m.in. działalność Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy w Poznaniu przechowywana w Archiwum Państwowym w Poznaniu.
W Cyrylu prezentujemy bogaty zbiór fotografii Zbigniewa Zielonackiego, które wykonał na ulicach świętującego Poznania w latach 1945-1946. Jest to z pewnością materiał niezwykły, którego historycznej i archiwalnej wartości nie da się przecenić. Zdjęcia dokumentują m.in. pierwszą polską defiladę w zdobytym przez Armię Czerwoną mieście, przebieg wizyty prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta, manifestację pierwszomajową w 1945 roku czy obchody 27. rocznicy wybuchu powstania wielkopolskiego. Pewną przeciwwagą dla tego typu materiału ikonograficznego są fotografie o proweniencji kościelnej dokumentujące m.in. procesję Bożego Ciała na Łazarzu (31 maja 1945 r.) i zorganizowane na pl. Wolności obchody święta Chrystusa Króla(28 października 1945 r.). Tłem dla prawie wszystkich publikowanych zdjęć jest poważnie zniszczone śródmieście Poznania, co znacząco podnosi i tak już niezwykle cenną wartość tego zbioru.
Piotr Grzelczak
