Śródka, dawna rzemieślnicza i handlowa osada przy grodzie na Ostrowie Tumskim, która prawa miejskie uzyskała prawdopodobnie już w latach 30. XIII wieku za panowania Władysława Odonica, mimo swej wielowiekowej historii długo nie cieszyła się zainteresowaniem archeologów. Jeżeli dokonywano tu jakichś odkryć, były one najczęściej przypadkowe i wiązały się z pracami budowlanymi na tym terenie. Dopiero w 1994 roku na Śródce przeprowadzono pierwsze regularne wykopaliska, które kontynuowano do 2018 roku przy okazji realizacji różnych inwestycji. Przyniosły one szereg ciekawych odkryć i pozwoliły na poszerzenie bazy źródeł historycznych do dziejów Śródki. Dzięki tym badaniom można dzisiaj zrekonstruować zasięg wczesnośredniowiecznej osady powstałej w 1. połowie X wieku i znajdującego się w tym miejscu cmentarzyska, którego początki sięgają końca tego stulecia, a także przebieg dawnego koryta Cybiny. Wszystkie badania na tym terenie w tych latach prowadziła Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska Henryka Klundera, a kierował nimi Paweł Pawlak.
W 2007 roku podjęto decyzję o odbudowie historycznej przeprawy mostowej łączącej Śródkę z Ostrowem Tumskim - mostu Cybińskiego. Do jego budowy wykorzystano przęsło rozebranego w 2002 roku mostu Rocha. Most Biskupa Jordana, bo tak nazwano nową przeprawę, ma postać kładki pieszo-rowerowej. Otwarto go 7 grudnia 2007 roku. Zanim to jednak nastąpiło, od maja do lipca tego roku prowadzono badania archeologiczne w dwóch wykopach usytuowanych w miejscach obu przyczółków dawnego mostu Cybińskiego. Wprawdzie przypuszczano, że w tym miejscu istniały już od średniowiecza przeprawy mostowe, ale dopiero badania archeologiczne dostarczyły niezbitych dowodów poświadczających budowę pierwszego poznańskiego mostu w czasach panowania Mieszka I.
W czasie prac archeologicznych w wykopie od strony Śródki odkryto pozostałości osadnictwa od X do XIX wieku, w tym relikty średniowiecznej zabudowy z około połowy XV wieku, a więc z czasów lokacji Ostrówka (1444), oraz kilka pali dębowych mostu wzniesionego w tym samym czasie. W wykopie od strony Ostrowa Tumskiego natrafiono na drewniane elementy konstrukcyjne kilku mostów, przede wszystkim najstarszego poznańskiego mostu wzniesionego w latach 70. X wieku w czasie wielkich modernizacji prowadzonych przez Mieszka I w związku z rozbudową umocnień grodowych. W ciągu około 50 lat od powstania tego mostu kilkakrotnie dokonywano jego napraw. Wśród odkrytych wczesnośredniowiecznych reliktów drewnianej przeprawy znajdują się przede wszystkim dębowe pale (ponad 30 sztuk), a także elementy tworzące poziomą część konstrukcji (fragmenty belek legarowych, relikty nawierzchni mostu). Natrafiono także na kilkanaście pali sosnowych wbitych w podłoże przy użyciu kafara, które tworzyły element nośny konstrukcji mostu wzniesionego w 1939 lub 1940 roku po wkroczeniu Niemców do Poznania w miejscu zniszczonego przez wycofującą się armię polską mostu z 1913 roku.
Odsłonięte relikty pozwoliły na odtworzenie przybliżonej wielkości i konstrukcji pierwszego mostu. Na podstawie analizy dendrochronologicznej ustalono także prawdopodobną datę wzniesienia mostu na rok 979 lub dwa lata wcześniej. Co więcej, archeolodzy sądzą, że była to przeprawa nad bagnistymi terenami rozlewisk Warty, ponieważ inne badania prowadzone w tym czasie na terenie Śródki wskazują, że w średniowieczu koryto Cybiny znajdowało się bardziej na wschód, w okolicy obecnej ul. św. Jacka, stanowiąc naturalną granicę między osadami Ostrówkiem i Śródką, które w późnym średniowieczu stały się odrębnymi miastami.
Paweł Pawlak, Danuta Bartkowiak
