Zespół handlowo-usługowy Centrum, zwany przez poznaniaków od nazwy jednego z domów towarowych „Alfą”, jest okazałą pozostałością utopijnej wizji przebudowy śródmieścia Poznania. Zakładała ona całkowitą likwidację budynków mieszkalnych w tej części miasta i wypełnienie jej dużymi obiektami o funkcjach biurowych i handlowo-usługowych oraz przystosowanie śródmiejskich ulic do przyjęcia większej liczby samochodów.
Zespół Centrum przy ul. Armii Czerwonej (dziś ul. Święty Marcin) zbudowano w dwóch etapach. Pierwszy zrealizowano w latach 1965-70 i obejmował wzniesienie trzech wieżowców z pawilonową podbudową między ulicami Ratajczaka i Kantaka. Drugi (tzw. Centrum II), rozpoczęty w 1969 roku i zakończony w 1972 roku, zakładał kontynuację wysokiej zabudowy wzdłuż ulicy i dostawienie dwóch punktowców między ulicami Gwarną i Kantaka. Powstał w ten sposób unikatowy w skali kraju ciąg pięciu wieżowców, który w zamyśle autorów miał nadać śródmieściu Poznania charakter nowoczesnego city.
Publikowana kolekcja materiałów archiwalnych stanowi pełną dokumentację drugiego etapu powstawania zespołu wytworzoną w latach 1965-69, od momentu pozyskania inwestora, który miał wynająć biurowce, przez inwentaryzację budynków przeznaczonych do rozbiórki oraz wstępne plany konstrukcyjne i architektoniczne, aż po szczegółowe projekty i sposoby zagospodarowanie poszczególnych pomieszczeń biurowych i usługowych w kompleksie (np. baru Expresso czy pracowni Miastoprojektu). Prócz licznych planów architektonicznych, rzutów, przekrojów, rysunków i opisów technicznych w zbiorze znajduje się również bardzo ciekawa korespondencja, np. odwołania właścicieli zakładów rzemieślniczych działających w kamienicy przy ul. Armii Czerwonej 61 od decyzji władz miasta o usunięciu szyldów reklamowych oraz skarga czytelnika „Expressu Poznańskiego” na powolne tempo rozbiórki kamienic pod budowę wieżowców.
Publikowana kolekcja dokumentów jest znakomitym uzupełnieniem umieszczonego już wcześniej w CYRYLU zbioru fotografii i wycinków prasowych należącego do kierownika budowy Centrum II inż. Anny Misiak, który prawie dzień po dniu obrazuje powstawanie zespołu. Dzięki obu kolekcjom można prześledzić, jak projekty stawały się rzeczywistością.
Michał Hirsch
