W średniowieczu Stary Rynek pełnił, prócz reprezentacyjnej, także funkcje handlowe. W miejscu dzisiejszych, murowanych domków budniczych, stały drewniane budy, w których sprzedawano śledzie (stąd często nazywano je budami śledziowymi), sól, świece i wiele innych artykułów niezbędnych w domach ówczesnych poznaniaków. Z czasem budy wymurowano, a później nadbudowano o kolejne kondygnacje, w których zamieszkali handlujący w przyziemiach budnicy. W czasie II wojny światowej mimo dotkliwych zniszczeń kilka domków ocalało (nr 16–17, 23–24 i 25–26), a te zniszczone odsłoniły relikty pierwotnej, XVI-wiecznej zabudowy, które pozwoliły archeologom, historykom i konserwatorom zabytków na ich częściowe odtworzenie. Początkowo forma odbudowy nie była oczywista i budziła sporo kontrowersji. W 1949 roku zapadła decyzja o częściowej rekonstrukcji kamieniczek. Prace trwały do 1961 roku. Zadbano przede wszystkim o odzwierciedlenie dawnych fasad, niemal całkowicie natomiast zmieniono układ wnętrz. Początkowo odbudowę prowadził jeden inwestor z przeznaczeniem na bursę dla uczniów szkół artystycznych, jednak ostatecznie prace zlecono wielu podmiotom, a budynki przeznaczono na mieszkania, biura i lokale handlowo-usługowe.
Historia odbudowy domków budniczych, jak wielu kamienic zniszczonych w czasie II wojny światowej, to historia walki o poszanowanie prawa własności. Gwałtowny wzrost liczby ludności, która w ciągu pierwszych pięciu lat po wojnie wzrosła z około 250 tys. (w czerwcu 1945 roku) do 323 tys. mieszkańców (w 1950 roku), spowodował, że Poznań cierpiał na olbrzymie braki mieszkaniowe. Gdy 21 grudnia 1945 roku władze ogłosiły dekret o „publicznej gospodarce lokalami”, właściciele prywatnych nieruchomości nie mieli szans w walce z państwowym lewiatanem. Dokumentacja powojennej odbudowy domków budniczych, obok informacji technicznych, projektów i rysunków, składa się w dużej części z pism urzędowych i korespondencji, które tę nierówną walkę doskonale ilustrują.
Paweł Michalak
