Historia budowy obecnego Muzeum Początków Państwa Polskiego jest długa i ciekawa. W 1966 roku w związku z obchodami tysiąclecia państwa polskiego władze państwowe podjęły i ogłosiły decyzję o budowie Pomnika Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Decyzja miała oczywiste podłoże polityczne i była elementem walki z Kościołem, który także przygotowywał się do uroczystości millenijnych, tyle że tysiąclecia chrztu Polski. Nazwa pomnik w przypadku tej realizacji była dosyć myląca, ponieważ od początku w Gnieźnie miał to być nie tylko pomnik pierwszych władców Polski, ale także muzeum. Ten fakt wywołał niepokój kościelnych hierarchów, którzy obawiali się utraty na rzecz muzeum gnieźnieńskich zabytków katedralnych. W 1967 roku ogłoszono pierwszy konkurs, który unieważniono, Drugi, zamknięty rozpisano w 1970 roku. Wygrał go zespół architektów: Bogdan Celichowski, Wojciech Kasprzycki, Włodzimierz Wojciechowski. Projekt był imponujący i zakładał budowę nie tylko muzeum, ale także wielkiej auli, liceum ogólnokształcącego, sal sportowych z krytą pływalnią, pracowni politechnicznych i stołówki. W latach 1970-78 zrealizowano (we współpracy z Jerzym Schmidtem) muzeum, aule i liceum. Wnętrza tych budynków projektowali uznani artyści: Waleria Kubacka-Schmidt, Jan Węcławski, Magdalena Abakanowicz, Józef Kopczyński, Stanisław Teisseyre i Józef Petruk, a projekt ekspozycji muzealnej jest dziełem Witolda Gyurkovich. Nie zrealizowano obiektów sportowych, pracowni i stołówki. Projekt i jego realizacja zostały wysoko ocenione przez krytyków i znawców architektury. Także przez władze, które w 1979 roku przyznały zespołowi prestiżową wówczas nagrodę ministra budownictwa.
Grażyna Kodym-Kozaczko, Danuta Bartkowiak
