Roman Stefan Ulatowski, jeden z najwybitniejszych fotografów polskich dwudziestolecia międzywojennego, wydał serię pięknie oprawionych tek z własnymi zdjęciami z terenu Poznania i Wielkopolski. Ukazały się 24 tytuły, wszystkie nakładem autora. W każdej z nich znajduje się kilkadziesiąt plansz z wklejonymi, oryginalnymi zdjęciami dokumentującymi najważniejsze zabytki i najciekawsze obiekty Poznania i Wielkopolski oraz dzieła eksponowane w Salonie Sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 roku w Poznaniu. Ulatowski wybrał je z tysięcy gromadzonych przez lata negatywów przechowywanych w domowym archiwum i rzadko udostępnianych.
Pierwsza teka ukazała się w 1926 roku. Ulatowski umieścił w niej 44 plansze ze zdjęciami ratusza poznańskiego i sam napisał wstęp. W kolejnych latach wydawał następne, m.in. z fotografiami katedry, kościoła Bożego Ciała, fary, kościoła św. Rocha, Poznania średniowiecznego, renesansowego czy dziewiętnastowiecznego. Każda teka jest starannie opracowana, a układ fotografii przemyślany i konsekwentny. W każdej zamknięta jest historia fragmentu Poznania, często już nieistniejącego, który zniknął w pożodze II wojny światowej. Teki są bezcennym dokumentem ukazującym piękno dawnego miasta na uroczych, nastrojowych fotografiach, które do dzisiaj budzą zachwyt u fachowców i wielkie zainteresowanie wśród miłośników Poznania. Ich wielkim walorem jest gra świateł wydobywająca z fotografowanego obiektu jego najpiękniejsze cechy i nadająca mu często scenerią prawie baśniową.
Teki Ulatowskiego przechowywane są w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu. Dzięki uprzejmości i otwartości kompetentnych pracowników biura i rozumieniu przez nich niekwestionowanych walorów tej kolekcji dla wszystkich poznaniaków kolejno prezentujemy w CYRYLU wszystkie zachowane teki. W tej tece znajduje się 60 fotografii wykonanych w prawobrzeżnym Poznaniu – na Ostrowie Tumskim, Śródce, Komandorii i Chwaliszewie. Dominują zdjęcia katedry i jej wnętrz, w tym wizerunki słynnych płyt nagrobnych związanych ze średniowiecznym warsztatem odlewniczym Vischerów w Norymberdze (zwanych płytami vischerowskimi), które zaginęły w czasie II wojny światowej i wróciły do Poznania w 1990 roku, budząc wielką sensację nie tylko wśród historyków i historyków sztuki. Po konserwacji znalazły się ponownie w katedrze poznańskiej. Warto porównać ich przedwojenny wygląd utrwalony na zdjęciach Ulatowskiego z ich stanem współczesnym.
Danuta Bartkowiak
Opracowując zapowiedź kolekcji, korzystałam z wydanej w 1964 roku książki ówczesnego miejskiego konserwatora zabytków Henryka Kondzieli Roman Stefan Ulatowski.
