Leon Prauziński był poznańskim malarzem. Bardzo zdolnym – prace, które okazały się dziełem jego życia, namalował, zanim skończył szkołę plastyczną. Prawdopodobnie nie spodziewał się, że 12 olejnych obrazów przedstawiających sceny z powstania wielkopolskiego zapewni mu miejsce w historii nie tyle sztuki, ale przede wszystkim Poznania, Wielkopolski i Polski. Na pewno natomiast nigdy nawet nie pomyślał, malarsko utrwalając zwycięskie powstanie, że kilkanaście lat później te dzieła w bezpośredni sposób przyczynią się do jego śmieci.
Leon Prauziński urodził się 15 maja 1895 roku w Poznaniu. Jego rodzicami byli Kazimierz i Ewa z domu Małecka. Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, a następnie uczył się w gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, dokąd przeprowadził się z rodzicami. W 1915 roku został wcielony do wojska niemieckiego i walczył na froncie zachodnim I wojny światowej. Został ranny, trafił do szpitala, a stamtąd wrócił do rodziców do Ostrowa. W grudniu 1918 roku przyłączył się do powstańców wielkopolskich, po zakończeniu powstania walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie przyjechał do Poznania, zdał maturę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny, ukończył kurs podchorążych artylerii i w stopniu podporucznika został przeniesiony do rezerwy. Rozpoczął studia rolnicze, które wkrótce porzucił i wyjechał do Monachium, gdzie podjął naukę w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. W 1927 roku ożenił się z Ireną Masuth. Młodzi małżonkowie zamieszkali w skromnym mieszkaniu w Monachium, do Poznania wrócili wiosną 1928 roku. W maju tego roku urodził się ich pierwszy syn Maciej, a w 1931 roku – Wojciech.
Leon zajął się malarstwem. Malował w pracowni, którą użytkował wspólnie z przyjacielem Tadeuszem Walkowskim, lekarzem i malarzem, i której gośćmi byli liczni przedstawiciele poznańskiej bohemy. Główną tematyką malarskich dzieł Leona były sceny batalistyczne, a wielką fascynacją konie, które równie często były bohaterami jego prac. Wykonywał także ilustracje do czasopism, m.in. „Wielkopolskiej Ilustracji”, „Przewodnika Katolickiego” i „Kuriera Poznańskiego”. Ilustrował książki, jest współautorem wydanej w 1939 roku razem z Adamem Ulrichem pozycji W marszu i w bitwie. Szlakiem powstańców wielkopolskich 1914–1919. Przez wiele lat malował obrazy na zamówienie Ministerstwa Spraw Wojskowych. Jego miłość do koni z czasem przerodziła się w rodzaj zawodu – był ekspertem przy zakupie wierzchowców dla wojska oraz rodzin Mycielskich i Mielżyńskich.
Po wybuchu II wojny światowej wyjechał z rodziną w kierunku Warszawy. Pod Sochaczewem Prauzińscy natknęli się na Niemców i postanowili wrócić do Poznania. Leona aresztowano 1 listopada 1939 roku i osadzono w Forcie VII, jego żona z dziećmi została wywieziona do Radomska w Generalnej Guberni. W styczniu 1940 roku do Ireny dotarła ostatnia kartka wysłana przez Leona z więzienia. Do końca wojny rodzina żyła nadzieją na powrót Leona, dopiero po wojnie Irena otrzymała wiadomość, że zginął 6 stycznia 1940 roku w Forcie VII.
Serię powstańczych obrazów Leon Prauziński namalował w latach 1921-23 na podstawie szkiców, które rysował, walcząc w powstaniu. Aresztując powstańca i artystę, Niemcy zniszczyli obrazy, dzisiaj znane jedynie dzięki wydanym w dwudziestoleciu międzywojennym pocztówkom. Na szczęście dzięki rodzinie zachowały się znakomite i o wielkiej wartości dokumentalnej zdjęcia Leona z okresu młodości, I wojny światowej, powstania i wojny polsko-bolszewickiej, świetne fotografie monachijskiej i poznańskiej pracowni oraz międzywojenne zdjęcia rodziny Leona na ulicach Poznania. Piękna i tragiczna historia krótkiego życia zdolnego malarza, dzięki któremu badacze dziejów mogą wzbogacić powstaniową narrację w sytuacji tak niewielu ikonograficznych źródeł.
Magdalena Grzelak-Grosz, Danuta Bartkowiak
